Chói thật. Trước mắt HLV Kim Sang-sik là ánh mặt trời sáng chưa từng thấy, như ai đó vừa mở hết cỡ độ sáng màn hình điện thoại giữa màn đêm. Ông ngồi hàng đầu trên xe chở đội đến nơi đóng quân trên đất khách, nên chẳng có lấy một học trò hay trợ lý nào ngồi trước che giùm chút nắng. Thứ duy nhất hiện diện giữa ông và kính trước là một chiếc quạt tự chế do tài xế lắp thêm. Nhưng quạt đã nhỏ lại còn bị bấm đứng, hướng… hoàn toàn vào bác tài.

Ở nơi khởi hành của Sinbad

Thành phố lớn thứ hai Iraq đón thầy trò HLV Kim bằng sự thân thiện tuyệt vời, với xe quân đội tháp tùng, hai quân sĩ được trang bị súng trường nhưng giơ ngón tay ra hiệu victory chào thân thiện. Nhưng thành phố khắc nghiệt bậc nhất thế giới thì không vậy, không nương tay cho đội của ông một chút nào: Nhiệt độ cao điểm trong ngày có thể lên đến 47-48 độ; và ngay cả khi ra sân tập luyện lúc 8 giờ tối, sức nóng vẫn duy trì ở mức trên 40 độ C.

Cả hai danh xưng trên đều dùng chỉ Basra, một đô thị cổ được xây dựng từ năm 636 và đóng vai trò quan trọng trong thời kỳ hoàng kim của hồi giáo. Thành phố này thậm chí là một trong những bến cảng mà thủy thủ Sinbad hư cấu từng băng qua trong hành trình chinh phục đại dương. Ở chuyến đi thứ 3 trong tổng số 7 cuộc phiêu lưu của mình, thuyền trưởng vĩ đại khởi hành từ chính Basra này. Và rồi trong bộ phim “Sinbad của 7 đại dương” (1989) do đạo diễn người Ý Enzo G. Castellari dẫn dắt, Sinbad đã phải thu thập 5 viên đá ma thuật để giải phóng thành phố Basra khỏi bùa chú tà ác do một phù thủy thực hiện.

Không biết rằng khi chiến đấu bảo vệ công lý, Sinbad có cảm thấy nực nội và khó chịu không, chứ cái nóng ngày nay của Basra thực sự điên rồ và thách thức bất kỳ vị khách nào.

Thời tiết cũng tạo nên cảnh quan đặc trưng, khác xa với những gì ta thường thấy ở Việt Nam. Ngay từ trên máy bay nhìn xuống địa điểm quá cảnh Baghdad, trải dài tầm mắt đã ngập tràn những cồn cát xám xịt, là sông, là hồ, cùng những tòa nhà ẩn nấp trong ảo ảnh của nắng.

Điểm chung trong thảm thực vật của hai thành phố là chủ yếu cây cọ và cây bụi. Hơi nóng bốc lên ngai ngái từ những con đường hai làn xe của Basra như thể quái vật khổng lồ một mắt trong chuyến đi thứ ba của Sinbad vẫn còn sống, đang say ngủ và ngáy phì phò ngay bên dưới thành phố.

Tổng quan nhà cửa cho thấy đô thị này vẫn còn những khó khăn do di chứng của chiến tranh. Thành phố Basra từng chịu những tổn thất lớn trong các cuộc xung đột Iran-Iraq và hư hại nặng nề trong cuộc chiến tranh Iraq năm 2003-2011.

Nhưng công trình này mang số phận khác: Khi xe chở ông Kim và các học trò vừa lẹm qua một khúc quanh đủ để nhìn thấy một phần mái của nó, SVĐ Quốc tế Basra hiện lên rực rỡ với kinh phí xây dựng lên đến 550 triệu USD (bằng 70% kinh phí Qatar xây Lusail, sân tổ chức trận chung kết World Cup 2022).

Đó là niềm tự hào của thành phố này, nơi người dân cuồng say bóng đá. Giờ đây, không chỉ còn muốn cuộc sống bình lặng như dòng nước hai con sông Tigris và Euphrates huyền thoại thời điểm vừa tạm chấm dứt những cuộc xung đột, họ còn cháy hết mình cho giá trị tinh thần. Gần 65 nghìn người đã lèn kín các khán đài trong ngày ĐTQG Iraq đè bẹp Indonesia 5-1 ở lượt ra quân vòng loại hai World Cup 2026.

Đối mặt “Hỏa diệm sơn”

Sức nóng mà ĐT Việt Nam sắp đối mặt, vì vậy không chỉ là thời tiết. Chúng ta hành quân đến Basra với mong muốn quật ngã chủ nhà nhưng họ chưa từng thất thủ ở thánh địa này.

Trong khi chúng ta đang đứng thứ ba với 2 thắng và 3 thua, Iraq dẫn đầu với 5 chiến thắng tuyệt đối, ghi đến 14 và để lọt lưới chỉ 1 bàn. Thực tế không đứng về chúng ta, khi như tờ Liputan của Indonesia chỉ ra, dù đã chắc suất đi tiếp và nhiều lời đồn là có thể tung đội hình phụ, Iraq vẫn có ít nhất ba lý do để quyết thắng Việt Nam:

Thứ nhất, họ muốn củng cố vị trí trên BXH FIFA, sẽ gom thêm 6,9 điểm nếu thắng vào đêm nay. Bầy Sư tử Mesopotamia đang đứng hạng 58 thế giới, có cơ hội vượt mặt Slovenia và cả Paraguay.

Thứ hai, HLV trưởng Jesus Casas đang tràn trề động lực. Ông từng bị một phóng viên Iraq tấn công, dọa đánh sau thất bại trước Jordan ở vòng 1/8 Asian Cup 2023, hiện rất muốn thể hiện bản thân để củng cố niềm tin với LĐBĐ và người hâm mộ Iraq.

Và thứ ba, họ sẽ còn chiến đấu vì niềm kiêu hãnh và niềm vui của khán giả quê nhà. Basra được xem là nơi CĐV cuồng nhiệt nhất ở Iraq, mang niềm tự hào bất bại và từng chứng kiến ĐTQG lên ngôi ở Cúp Vùng Vịnh 2023.

Lịch sử cũng không đứng về chúng ta khi Việt Nam chưa từng thắng Iraq. Chúng ta thua 5, hòa 1 trong 6 lần đối đầu. Đặc biệt, có 4 trận chúng ta để hòa hoặc thua ở những phút cuối, thậm chí là giây cuối cùng. Từ giọt nước mắt tức tưởi của Lê Công Vinh, những cái đổ gục của Đặng Văn Lâm đến tiếng thét tức giận của Bùi Hoàng Việt Anh, cái dớp đã được tạo ra và hiện diện đầy ám ảnh.

“Quá tiếc vì chúng tôi nhận bàn thua lúc trận đấu chỉ còn tính bằng giây. Việt Nam đã cố gắng nhất có thể khi luôn phải chơi dưới áp lực quá lớn từ Iraq. Nhưng cũng vì đã thể hiện tinh thần chiến đấu cao, việc phải nhận thua ở những giây cuối là kết cục nghiệt ngã”, Văn Lâm trải lòng sau thất bại ở lượt đi.

“Sẽ rất khó khăn cho chúng tôi khi thi đấu vào mùa hè ở đây. Độ ẩm thấp và mọi thứ đều khó khăn. […] Chúng tôi biết Iraq là một đối thủ rất mạnh và có thể ở top 5 châu Á. Việt Nam sẽ nỗ lực hết mình”, còn đây là lời của Đỗ Hùng Dũng. “Ngoài chơi bóng ngắn, họ còn tập trung vào tiền đạo mục tiêu Aymen Hussein và đang làm rất tốt. Chúng tôi sẽ tiếp tục theo dõi Iraq và phân tích, đề phòng những cầu thủ cần chú ý”, HLV Kim Sang-sik cũng tán đồng.

Hussein, như nhiều chuyên gia đánh giá, đang là một trong những tiền đạo hay nhất châu Á. Còn “chảo lửa” Basra thì đã đang sẵn sàng nung cháy bất kỳ vị khách nào, không ngoại trừ Việt Nam.

Ảo mộng 1%?

Trước khi đặt bút, người viết vẫn ám ảnh chỉ số 1% của Real Madrid, Bayer Leverkusen và Manchester United. Những câu chuyện kỳ diệu của bóng đá châu Âu mùa giải vừa qua, nơi các CLB này không chỉ một mà nhiều lần lách qua cửa cực hẹp, quật ngã những gã khổng lồ hay giành thắng lợi ở những phút cuối thực sự truyền cảm hứng. Với họ, 1% không phải là hi vọng ít ỏi, mà là dấu chân đầu tiên để anh dũng bước đi.

Chính Hùng Dũng khẳng định “Việt Nam còn thở, còn gỡ” khi kéo hành lý ra Nội Bài. Rồi ngay trước buổi tập đầu tiên tại Iraq, ông Kim hiệu triệu các học trò: “Chúng ta đến đây với hi vọng sẽ giành chiến thắng trước Iraq. Mục tiêu của chúng ta là rất rõ ràng, vì vậy tôi mong mọi người hãy suy nghĩ một cách tích cực, cùng đồng lòng đoàn kết”.

“Tôi muốn các bạn hãy cố gắng quản lý bản thân, làm sao để hồi phục tốt nhất và có trạng thái tốt nhất khi bước vào trận đấu với Iraq. Chúng ta biết rằng, đội tuyển Iraq vừa thi đấu ở Indonesia nên cũng có khó khăn riêng. Họ cũng giống chúng ta, cũng mệt mỏi. Đội bóng nào chuẩn bị tốt hơn, còn lòng khát khao cao hơn sẽ giành chiến thắng. Tôi nghĩ rằng chúng ta có thể tạo nên kỳ tích”, ông kêu gọi.

Video chia sẻ của Hùng Dũng

Người Việt từng nhiều lần thành công với lòng khát khao và năng lực được chuyên tâm mài dũa. Mới một ngày trước thôi, Huỳnh Như tuyên bố “bầu trời hôm nay là màu xanh của Lank” khi kiến tạo bàn thắng duy nhất giúp CLB vùng Braga trụ hạng thành công ở giải VĐQG nữ Bồ Đào Nha. Cô gái quê Trà Vinh thành công lách qua khe cửa hẹp, để củng cố vị thế cầu thủ Việt Nam xuất ngoại thành công nhất lịch sử.

Không thiếu những niềm cảm hứng cho ĐT Việt Nam, và nhìn vào mắt các cầu thủ trong những buổi tập vừa qua, hừng hực tinh thần còn sống còn chiến đấu. Iraq mạnh thật, nhưng họ cũng chỉ thắng chúng ta sát nút ở phút 90+7 và… 90+12 ở hai trận gần nhất. Ngay tại Basra, họ cũng chỉ thắng Philippines 1-0 nhờ pha lập công ở phút 84.

Song lại là thực tế phũ phàng: ngọn đèn sinh tử của chúng ta ở vòng loại World Cup hoàn toàn có thể tắt trước cả giờ bóng lăn. Indonesia nắm quyền tự quyết và đá trước chúng ta đến 5 tiếng 30 phút. Đặc trưng lãnh thổ trải dài trên nhiều múi giờ khiến AFC không thể quy định lượt trận cuối diễn ra cùng lúc (vì sẽ có đội đá quá sớm hoặc quá khuya giờ địa phương).

Chúng ta bất lợi trong cuộc so kè với đối thủ khi đá sau, và phân tích lý trí, sẽ rất khó có khả năng Indonesia đánh rơi lợi thế khổng lồ trước một Philippines đã chắc chắn bị loại.

ĐT Việt Nam giành chiến thắng vs Philippines 6/6

Vẫn sống, dưới những tán chà là

Ngay cả khi khó thể đi tiếp, chúng ta vẫn còn những điều quan trọng để chiến đấu. Dẫu có thể gục ngã giữa chảo lửa, chuyến phiêu lưu của chúng ta vẫn không uổng phí nếu suy ngẫm về một hình tượng trước mắt, và hành động.

Cầu trường Quốc tế Basra có một biệt danh rất phổ biến ở Iraq: Palm Trunk Stadium - SVĐ Thân cây Cọ. Tên gọi này phản ánh mặt tiền của sân, lấy cảm hứng từ lớp vỏ nhấp nhô của cây chà là, một trong những điểm đặc trưng của thành phố Basra - nổi tiếng với việc trồng chà là trên những cánh đồng rộng lớn.

Đây là một giống cây cọ họ cau được trồng nhiều ở các quốc gia Trung Đông. Với những chiếc lá nhọn, cứng và dáng lông chim, chà là được đặt tên khoa học là Phoenix loureiroi. Nhưng “khí chất phượng hoàng” còn thể hiện ở một đặc tính lý thú của loài cây này: nếu có ai gây thương tổn bằng cách vạc một miếng vỏ của nó, thì nó sẽ tự chữa lành rất nhanh. Một đặc tính độc đáo, bởi vì đối với những loại cây khác, việc bị vạc vỏ sẽ thường xuyên mở đường cho những ký sinh trùng hay sâu bọ thâm nhập.

ĐT Việt Nam có thể lĩnh hội bài học từ cây chà là. Nỗi đau nhiều lần thua phút cuối trước Iraq, dù đêm nay có báo thù được không, vẫn sẽ là những vết thương cần phải trải qua và tự chữa lành để bồi đắp bản lĩnh. Và vết thương, cũng sẽ như việc tiếp tục sai rồi sửa để không ngừng hoàn thiện dưới thời một HLV mới. Quan trọng là sai và sửa với thái độ cầu tiến, như những gì thể hiện trước Philippines.

Cuối cùng, thêm một bài học nữa về chà là từ Kinh thánh và… một mẩu truyện cười:

Trước hết, đấy là thứ cây mà người ta có thể tìm thấy ở khắp các lục địa, ở các sa mạc, vùng bờ biển, sâu trong dãy Hy Mã Lạp Sơn, tận trên độ cao 3000 mét của dãy Andes… Một số khác còn nảy mầm và lớn lên từ đáy các con sông ở Madagascar! Bí quyết dẻo dai của chà là nằm ở chiếc rễ đâm rất sâu của nó. Sức mạnh của chà là không nằm ở thân hình hào nhoáng mà chính là rễ. Một số giống chà là có rễ lớn hơn gấp 7 lần so với thân cây.

Và sau đây là mẩu truyện cười về chà là mà dân gian lưu truyền: “Ngạn ngữ có câu ‘Những ai trồng cây chà là thì sẽ không được hưởng thành quả’. Đó là bởi vì cây chà là mất 80 - 90 năm để đơm hoa kết trái. Một ngày nọ, một chàng trai trẻ nhìn thấy một cụ ông đang trồng cây chà là. Chàng trai thắc mắc: ‘Ông ơi, tại sao ông lại trồng cây chà là dù ông biết mình sẽ không thể thu hoạch được thành quả ạ?’. Cụ ông mỉm cười hiền hậu như sắp buông một câu triết lý: ‘Con trai à, đây là sân nhà ông, ông thích trồng cái gì thì là việc của ông, nghe chưa?”.

Điểm chung giữa kinh thánh và truyện cười là nhấn mạnh giá trị đường dài. Muốn cây lớn thì phải chăm và kiên nhẫn chờ rễ khỏe. Còn ông cụ trồng cây chà là không phải để ăn quả chà là, mà chỉ muốn thế gian có thêm 1 cây chà là nữa (truyện cũng đã nói quá khi chà là chỉ cần trồng 2-3 năm là cho trái).

ĐT Việt Nam nhiều khả năng sẽ không có lần thứ hai liên tiếp dự vòng loại ba World Cup, nhưng giấc mơ thế giới vẫn cần phải chăm bón. Chiếc rễ ấy vẫn cần phải được tưới từ chính trận đấu này. Bản lĩnh đêm nay của các cầu thủ sẽ đóng góp trực tiếp vào ý chí của thế hệ mai sau.

Đây không phải lời tự an ủi mà là điều có đầy đủ cơ sở. Trong bài báo khoa học Sport History Relevance and How We Need to Engage (tạm dịch: Sự liên quan của thể thao và cách chúng ta cần gắn kết), nhà nghiên cứu Gary James (đại học De Montfort, Anh) khẳng định: “Thể thao ảnh hưởng đến cuộc đời và trải nghiệm hằng ngày của con người”. Filip Walenta, nghiên cứu sinh ngành lịch sử văn hóa ở Đại học Mở nước Bỉ cho biết: “Thể thao thâm nhập sâu sắc vào cuộc sống của chúng ta đến nỗi nó trở thành một phần văn hóa và phản ánh xã hội của chúng ta. Lịch sử thể thao cũng là lịch sử cá nhân của chúng ta chính vì sự gắn kết tình cảm sâu sắc (deep emotional engagement)”.

Chúng ta có thể suy luận rằng, những nỗ lực của Hùng Dũng và đồng đội đêm nay hoàn toàn có thể hiện diện trong những pha bóng của thế hệ đàn em tại vòng loại World Cup 2030 nhờ những liên kết tình cảm và ký ức. Điều này trùng khớp với chia sẻ của Nguyễn Hoàng Đức trước trận chung kết AFF Cup 2022:

“Đây là lần đầu tiên tôi được tham gia trận chung kết giải vô địch Đông Nam Á. Cơ hội này gợi nhớ sâu sắc kỷ niệm về lần đầu tiên Việt Nam lên ngôi vào năm 2008. Lúc đó tôi còn rất là nhỏ và ngồi xem cùng gia đình. Sau khi chứng kiến những đàn anh, đàn chú giành được chức vô địch và ăn mừng, tôi rất vui, hào hứng và cũng có suy nghĩ rằng nếu một ngày nào đó được chơi trận chung kết trong màu áo ĐT Việt Nam, tôi sẽ cố gắng mang lại vinh quang cho Tổ Quốc”.

Bởi vậy, dù không toàn quyền tự quyết về điểm số, Việt Nam vẫn nắm trong tay tương lai của mình. Dù chảo lửa có sôi, biển động dữ dội ở thành phố cảng Basra, sau đêm nay, đoàn thủy thủ của thuyền trưởng Kim vẫn hướng về đại dương rộng lớn.

Trần Hoài Thuận